Jedną z kluczowych powinności państwa jest zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa. Obecnie w Polsce funkcji tej nie wykonuje się właściwie, gdyż służby policyjne i specjalne stały się zbyt upolitycznione. Nie tyle troszczą się o zapobieganie zagrożeniom, ile o dobre samopoczucie rządzących. Widać to na przykładzie nieuzasadnionych zatrzymań uczestników antyrządowych protestów, używanie wobec nich gazu czy innych środków przymusu.
Remedium na tę sytuację byłoby zwiększenie wpływu samorządów na formacje policyjne. Policja państwowa powinna ścigać przestępstwa najpoważniejsze, a najczęstsze, pospolite sprawy kryminalne mogą być domeną – jak w modelu anglosaskim – policji samorządowych.
W Polsce istnieje jedenaście służb i instytucji uprawnionych do stosowania czynności operacyjno-rozpoznawczych. Należy zwiększyć faktyczną kontrolę sądową i parlamentarną nad wykorzystywaniem narzędzi inwigilacji. Działania funkcjonariuszy muszą być oceniane z perspektywy profesjonalnej oraz według efektów pracy.
Aby zapobiec brakom kadrowym, opowiadamy się za odejściem od powierzania wyszkolonym funkcjonariuszom zadań urzędniczych czy typowych funkcji ochronnych. Obowiązki te mogliby wykonywać cywile, co oznaczałoby uwolnienie tysięcy etatów dla osób rzeczywiście zwalczających przestępczość.
Szczególny status służb mundurowych nie może równać się ich bezkarności przy naruszaniu prawa. Ewidentne przekroczenia uprawnień czy wręcz przestępstwa powinny skutkować odpowiedzialnością adekwatną do czynu. To łączy się z propozycją wzrostu roli związków zawodowych służb – pełniłyby one funkcję strażnika praworządności i etosu funkcjonariuszy mundurowych.
Niezbędne jest także umożliwienie osobom zatrudnionym w służbach poziomej ścieżki awansu. Musi istnieć mechanizm, który wynagradzałby dobrą pracę, podnosząc prestiż i pensje zaangażowanych oraz skutecznych funkcjonariuszy. Pozwalałby też na łatwiejsze dzielenie się wiedzą z innymi pracownikami, przy okazji zwiększając ich niezależność w wybieraniu metod pracy.
Zapewnienie bezpieczeństwa to jedno z ważniejszych zadań dla rządu i samorządu. Dlatego powinno być szczególnie kontrolowane przez instytucje społeczeństwa obywatelskiego. Zarazem wprowadzenie różnych form podległości jednostek policyjnych wobec administracji to mechanizm, który pozwoli mieszkańcom na wywieranie skutecznego wpływu i rozliczanie pochodzących z wyboru decydentów.
Służby mundurowe i specjalne mają chronić wolność obywateli, a nie realizować zadania o charakterze politycznym. Osiągnięcie tego celu jest możliwe tylko w państwie pluralistycznym oraz transparentnym. Sposoby działania winny być dopasowane do realnych zagrożeń dla określonego obszaru lub środowiska, uwzględniając prawo do zachowania prywatności, a także wolności wyboru obywateli.